Vitamin, vücut sisteminin sağlıklı ve olması gerektiği gibi çalışması için küçük miktarlarda ihtiyaç duyduğu organik besin gruplarıdır. İnsan vücudu vitamin üretemediği için, bizler bu besin gruplarını genel olarak yediğimiz besinlerden temin ederiz. Ama istisna olarak besin gruplarından almadığımız vitaminler de mevcuttur. Örneğin D vitaminini, güneş ışınları sayesinde depolar ve ihtiyacımız olan vitamine bu şekilde de sahip olabiliriz.
Her vitamin grubunun kendine yapı taşına göre vücutta bir ya da birden fazla görevi bulunmaktadır. Eğer ihtiyacımız olan vitaminlere gereğinden az ya da fazla sahip olursak, sağlık sistemimizde birtakım problemler oluşabilir
Vitamin ve Tıp Biliminin Buluşması
1990lü yılların başında, vitaminlerin inşa vücudunda bulunması gereken en önemli besin kaynaklarından birisi olduğunu, 1912 yılında Polonyalı biyokimyacı Casimir Funk tarafından bulundu. Ama tüm vitamin gruplarının adlarının konması ve vücudun hangi bölümüne yarar sağladığı ise 1913 – 1948 yılları arasında keşfedildi. O zamandan bu zamana kadar ise, tıp bilimi vitaminler hakkında araştırma yapmaya ve vitaminlerin insan vücudu üzerindeki etkilerini öğrenmek için uğraşmaktadır.
Vitamin Grupları ve Vitamin İsimleri
Vitaminler 2 gruba ayrılmaktadır. Belirlenen vitamin grupları ise şu aşağıdaki açıklandığı gibi belirtilmiştir;
Suda Çözünen Vitaminler
Suda çözünen vitaminler insan vücudunda depolanmaz, sürekli kullanılan bu vitamin türlerini insanlar bu yüzden devamlı olarak dışarıdan temin etmek zorundadır. Bu vitamin grupları aynı zamanda idrar yolu ile vücuttan kolaylıkla atılabildiği için kişiler bu gruptaki vitaminlere devamlı olarak ihtiyaç duyarlar. Suda çözünen vitaminler nelerdir diye merak eden kişiler için bu konuyu şu şekilde özetleyebiliriz;
- C -B vitaminleri ve Folat, suda çözünen vitamin gruplarındandır, bu yüzden devamlı olarak bu vitamin grubu vücuda takviye edilmelidir.
- Bu vitamin grubu doğrudan kan dolaşımında emilir
- Vücudun enerji üretmesi için oldukça önemlidir.
- Bu vitaminler sayesinde vücut, yorgunluk ve halsizlik hissetmez,
- Bağışıklık sisteminin gelişmesine katkı sağlarlar,
- Protein, yeni hücre oluşumu ve glikojen metabolizmasına destek sağlarlar
Yağda Çözünen Vitaminler
Yağda çözünen vitaminler grubunu ise, A,K, E ve D vitaminlari kapsar. Bu vitamin grubu B ve C vitamininin aksine yağ hücrelerinde ya da karaciğerde depolanır. Bu yağ grupları ise sindirim sistemi ile vücuda emilimi sağlanırken aynı zamanda sadece beslenme yolu ile alınır. Bu vitamin gruplarının genel faydaları ise şu şekildedir;
- Cilt hücrelerini yeniler,
- Bağışıklık sistemine katkı sağlar,
- Kemik ve kas sistemini destekler,
- Vücudun metabolizma hızını belirler.
Hangi Vitamin Hangi Besinde Bulunur ve Vitaminlerin Faydaları Nelerdir?
Yukarıda belirttiğimiz gibi, her vitamin grubunun kendisine ait bir yarar alanı mevcuttur. Fakat bu besin grubuyla alakalı olarak merak edilen konuların başında ise hangi vitamin ne işe yarar sorusuna verilen cevaplar listesidir. Bu yazı dizimizde ise hangi vitaminin nerede bulunur sorunuza da cevap bulmuş olacaksınız.
Retinol, beta kroten, ve retinal gibi isimlerle de adlandırılan A vitamini, yağda çözünen vitamin gruplarındandır ve görme yetisi üzerinde oldukça faydalıdır. Eksikliğinde ise gece körlüğü yaşanabilir ve gözün ön tabakasında kuruluk meydana gelir. A vitamininin en fazla bulunduğu besin grubu ise; karaciğer, karalahana, morina balığı, kavun, kayısı, tereyağı, mango, ıspanak, balkabağı, peynir, lahana, süt, brokoli ve havuçtur.
Diğer adı tiamin olan B1 vitamini suda çözünen vitamin gruplarından olan B1 vitamini eksikliğinde beriberi, Wernickekorsakoff sendromu ya da sinir sistemi rahatsızlığı yaşanabilir. Bu vitamin türü kalp fonksiyonlarını düzenler, vücuda enerji verir ve kan şekeri enzimlerini parçalar. B1 vitamin grubunun en fazla bulunduğu besin grupları ise; soya sütü, kahverengi pirinç, karpuz, ayçiçeği tohumu, karaciğer, patates, tahıl taneleri, portakal, karnabahar, karaciğer, yumurta, domuz eti ve tam tahıllı çavdarlardır.
Suda çözünen vitaminlerden olan bu besin grubunun bir diğer adı ise ribovlafin olarak tanımlanırken insan vücudunda hücrelerin büyümesi ve gelişmesine destek sağlar ve gıdaları metabolize eder. Bu vitamin eksikliğinde ise dudak iltihabı ve ağızda çatlaklar oluşur. En fazla bulunduğu besin grupları ise; kepekli – tam tahıllı ürünler, bamya, yeşil fasulye, kuşkonmaz, pazı, muz, yeşil yapraklı sebze türleri, balık, peynir ve yoğurttur.
Suda çözünen vitaminlerden birisi olan bu besin grubu, DNA yapılanmasında ve onarımında büyük rol oyamamakta, aynı zamanda vücutta antioksidan görevi görmektedir. Eksikliğinde ise; ishal, bağırsak rahatsızlıkları, cilt değişikliği ve pellagra denilen rahatsızlık oluşabilir. Bu vitamin türünün en fazla bulunduğu besin grubu ise; kepekli tahıllar, mantar, ton balığı, tofu, yumurta, balık, et, kümes hayvanları, patates, mantar, havuç, mercimek, yapraklı sebzeler,çeşitli yemiş türleri ve domatestir.
Pantotenit asit olarak da bilinen bu vitamin suda çözünür ve insan vücudunda enerji üretimini desteklerken yorgunluk hissini azaltır. B5 vitamin eksikliğinde parestezi ya da iğne batması hissi yaşanırken en fazla bulunduğu besin grubu ise; brokoli, et türleri, yoğurt, mantar, avokado ve domatestir.
Kırmızı kan hücrelerinin oluşmasına yardımcı olan b6 vitamini, beyin fonskiyonlarını ve protein sentezini destekler. En fazla bulunduğu besin grubu ise; et, baklagiller, kümes hayvanları, soya ürünleri ve soya peyniri, patates, muz ve karpuzdur.
Saç – cilt bakımı ve mikro besinleri kategorize etmek için gerekli olan bu vitamin grubu suda çözünür; proteinleri, yağları vekarbonhidratları vücudun ayrıştırmasını sağlar, b vitamin eksikliği ise dermatit ve bağırsak iltihabına sebebiyet verebilir. B7 vitaminin en fazla bulunduğu besin grubu ise; soya fasulyesi, yumurta sarısı, balık, kepekli tahıllar, brokoli, peynir ve karaciğerdir.
Folat ya da folik asit olarak da bilinen B9 vitamin grubu suda çözünür ve hücre bölünmesi ve kan oluşumunu destekler. Bu vitaminin eksikliği anne karnında gelişen fetüsü etkilemektedir. En fazla bulunduğu besin grubu ise; kuşkonmaz, ıspanak, brokoli, baklagiller, portakal suyu, Ayçiçek tohumu, karaciğer, bezelye, yapraklı sebzeler ve bamyadır.
Tıp biliminde siyanokobalamin, metilkobalamin ya da hidroksokobalamin olarak bilinen B12 vitamini, sağlıklı bir sinir sistemi için kırmızı kan hücrelerinin gelişimi için gereklidir. Metabolizmaya destek sağlayan b12 vitamini aynı zamanda nörolojik problemlerle ve anemiye yol açar. En fazla bulunduğu besin grubu ise; kırmızı ve beyaz etler, süt, peynir, kabuklu deniz ürünleri, soya ürünleri, tahıllar, arttırılmış besin mayası ve yumurtadır.
Diğer ismi ile asorbik asit olarak bilinen ve suda çözünen bu vitamin; kolajen üretimini, kemik gelişimini ve yaraların hızlıca iyileşme sürecini desteklemekle birlikte kan damarlarını güçlendirir ve bağışıklık sistemini olması gerektiği gibi çalıştırır. Bu vitamin türü sayesinde vücut demiri kolayca emer ve antioksidan salgılar. C vitamin eksikliğinde diş eti kanamaları, zayıf dokuların büyümesi ve yara iyileşmesini geciktiren iskorbit oluşur. C vitamininin en fazla bulunduğu besin grubu ise; ıspanak, brokoli, çilek, brüksel lahanası ve çeşitli turuncu meyvelerdir. Fakat sebze ya da meyveyi pişirmek c vitamin oranını düşürebilir.
Diğer adları ile ergokalsiferol ya da koleksiferol olarak bilinen D vitamini; kemik sağlığı üzerinde oldukça etkilidir ve fosfor – kalsiyum gelişimini destekler. Bu besin grubunun en çok bulunduğu besin grupları ise; yumurta, yağlı balık, sığır karaciğeri ve mantardır. Aynı zamanda bu vitamin grubu güneş ışınlarından alındığı için, vücutta D vitamini sentezini de gerçekleştirir.
Yağda çözünen gruplarından olan E vitamininin diğer isimleri tokoferol ve tokotrieonoldur. Bu vitamin insan vücudunda; iltihaplanmayı, antioksidan aktivitesini ve bazı hastalıkların oluşmasını önlemektedir. E vitamin eksikliği her zaman yaşanan bir durum değildir fakat bazen yeni doğanlarda bu vitamin eksikliği sonucunda; hemolitik anemi hastalığına rastlanabilir. En fazla bulunduğu besin grubu ise; badem, kivi, fındık, yeşil yapraklı sebzeler, tahıllar, fındık ve bitkisel yağlardır.
Filokinon ve menakinon olarak da bilinen K vitamini suda çözünür ve kanın pıhtılaşması için son derece önemlidir. Aynı zamanda kemik gelişimini de destekleyen K vitamini eksikliğinde kanama diyatezi ya da kanama duyarlılığı oluşabilir. Bu vitamin grubunun en çok bulunduğu besin grupları ise balkabağı, ,incir, maydanoz, yumurta, süt, ıspanak, brokoli, lahana ve karaciğerdir.
Vitaminlerin Özellikleri
- Tamamı organik olan bu bileşenler, vücut için hayati önem taşıyabilir,
- 2 farklı grupta toplanır,
- Vitaminler genel olarak bağışıklık sistemini güçlendirir ve vücudu dinç tutar,
- Vücudun temel işleyiş prensibi için gereklidir,
- Doğal ve işlem görmemiş besinler ise en iyi vitaminleri içermektedir.
Vitaminler Hakkında Sık Sorulan Sorular
- Vücudun En Çok Hangi Vitamine İhtiyacı Vardır?
İnsan vücudunun çalışması için düzenli olarak vitamin takviyelerine ihtiyaç vardır. Fakat genel olarak bakıldığı zaman bağışıklık sistemi için en fazla C vitaminine ihtiyaç duyar. Bu vitamin değerlerinin eksik olması, vücutta birtakım yapısal bozulmalarına yol açabilir.
- Vitamin Değerlerimi Nasıl Öğrenebilirim?
Eğer vitamin değerlerinizin eksik olduğundan şüpheleniyorsanız, size en yakın sağlık kuruluşuna giderek vitamin değerlerinizi öğrenebilirsiniz. Kan değerlerinize göre doktorun tavsiye ederse ek olarak ilaç takviyesine başlayabilir ve ihtiyacınız olan vitamin grubuyla vücudunuzu destekleyebilirsiniz.
- İsteğe Göre Vitamin Alabilir Miyim?
Sağlık için yapılan en büyük yanlışlardan birisi de, vitamin değerlerine bakılmaksızın dışarıdan ilaç yolu ile vitamin takviyesi almaktır. Yapılan bu yanlış kısa sürede bir sorun getirmese de uzun vadede sağlığınız üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Bu yüzden ne olursa olsun vitamin takviyesi alırken bir doktora danışmanız sağlık açısından en iyisi olacaktır.
